‘La vita e bella!’ in Mendelssohns Italiaanse Symfonie

Vrolijk, levenslustig, en energiek: zo heeft Mendelssohn zich vast gevoeld toen hij begin 1830 in Italië verbleef en er inspiratie opdeed voor zijn 4de Symfonie. Want wanneer je naar openingsmaten luistert is het alsof je de deur opendoet na een koude winter en de eerste stralen van de warme lentezon op je gezicht voelt. Yes! Het leven is mooi! La vita e bella!

In aflevering 4 van Mendelssohns Mooiste vervolgen we het verhaal van Mendelssohns Grand Tour d’Europe. Na reizen door Engeland en Schotland in 1829 was had hij de winter doorgebracht in Berlijn. Maar zoals het een echte jonge romanticus betaamde ging zijn roadtrip verder. Voor de jongvolwassen mannen uit de Europese elite was het namelijk een vast onderdeel van hun vorming om de grote kunstschatten van Europa te bezoeken. En dus moesten ze hoe dan ook naar het land van de renaissancekunst: Italië.

De Italiaanse Reis

Een rondreis door Europa werd alleen educatief geacht, maar de jonge heren konden op die manier – ver van huis – ook hun wilde haren kwijtraken. De bedoeling was dat ze bij terugkeer dan voldoende hadden geflikflooid om te kunnen settelen en trouwen.

De beroemdste reiziger op zo’n Grand Tour d’Europe was de schrijver en dichter Johann Wolfgang von Goethe geweest, die zijn avonturen opschreef in het boek Italiaanse Reis. En laat het precies de inmiddels 81-jarige Goethe zijn waar Mendelssohn op weg naar Italië bij op bezoek ging in Weimar.

Als 12-jarige had hij deze ‘Zon van Weimar’ zoals hij Goethe noemde, leren kennen en ze waren bevriend geraakt. Goethe was dol op Mendelssohn, en nam geen genoegen met een verblijf van maar 2 dagen. Mendelssohn moest met hem praten en vooral ook voor hem spelen, en bovendien wilde Goethe een portret van Mendelssohn laten maken, en dus hield hij hem twee weken vast. Het zou de laatste keer zijn dat ze elkaar zagen, want in 1832 stierf Goethe en Mendelssohn was vertrokken op zijn eigen Italiaanse Reis.

Venetië, Florence & Rome

Met het boek van de grote meester onder zijn arm komt hij in oktober 1830 aan in Venetië. Hij vind het er heerlijk en kijkt zijn ogen uit bij het zien van de San Marco, de Adriatische Zee, en de vele kunstwerken. Ook in Florence en Siena zuigt hij de cultuurschatten in zich op, en maakt hij als een het toeval wil dat uiteindelijk op dezelfde dag als zijn oude vriend Goethe ooit, op 1 november, aankwam in Rome.

In Rome betrekt Mendelssohn een appartement dat uitkijkt op de Spaanse Trappen. Net als van het uitzicht over Florence, maakt hij daar een prachtige tekening van. Zijn dagen zien er verder als volgt uit: in de ochtenden werkt hij, ‘s middags bezoekt hij telkens een andere cultureel historische schat. Inspiratie heeft hij daardoor te over!

Carnaval

De 4de Symfonie is volgens Mendelssohn in 1830 ‘het leukste stuk dat ik tot nu toe heeft geschreven’. Dat is onder andere terug te horen in het laatste deel dat geïnspireerd is op de saltarello. ‘Saltare’ betekent springen in het Italiaans, en een saltarello is een springdans! (In het Duits klinkt het ook leuk trouwens: Hopper- of Hupfertanz.)

De saltarello werd populair in de middeleeuwen aan de Europese hoven, en het is een vaste traditie tijdens het carnaval in Rome. En tijdens dat feest moet Mendelssohn het ook opgepikt hebben. Want op een winterochtend in mei 1831 werden hij en zijn vriend Santini tijdens het musiceren ineens opgeschrikt door een kanonschot. Ze renden naar het Vaticaan, en wat bleek: er was een nieuwe paus gekozen. Onmiddellijk barstte daarop het carnaval in de stad los, waardoor Mendelssohn niet meer aan werken toekwam en opging in de feesten.

Misschien dat hij tijdens een van die feesten zélf wel een saltarello heeft gedanst!